Γουδί, 1909

 Γράφει: Λευτέρης Λούχοβιτς / Φιλόλογος

Γουδί, 15 Αυγούστου 1909… Στο τοπικό στρατόπεδο, μυστικοί κύκλοι αξιωματικών προβαίνουν σε Κίνημα – και όχι πραξικόπημα – με στόχο όχι την υφαρπαγή της εξουσίας, αλλά την αφύπνιση του ελληνικού λαού και του πολιτικού κόσμου της χώρας. Μέχρι και σήμερα, θεωρείται από ιστορικούς γεγονός εξαιρετικής σημασίας για την πορεία του ελληνικού έθνους. Άλλαξαν πολλά πράγματα εκείνο τον Δεκαπενταύγουστο…

Ας το πάμε από την αρχή. Στον ελληνικό λαό επικρατεί έντονος προβληματισμός για τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα. Τόσο η τρικουπική χρεωκοπία του 1893 όσο και ο ατυχής ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 έχουν προκαλέσει δυσφορία και αμηχανία στις τάξεις της κοινωνίας. Στα μάτια των Ελλήνων το τότε υπάρχον πολιτικό κατεστημένο έχει αποτύχει παταγωδώς. Ούτε ο εκσυγχρονιστής Τρικούπης ούτε ο συντηρητικός Δηλιγιάννης επέτυχαν την πολυπόθητη ανόρθωση του κράτους. Σε κάθε περίπτωση, το Παλάτι δεν αφήνει ανεκμετάλλευτο το οποιοδήποτε πολιτικό κενό, για να παρεμβαίνει. Οι φόροι και ο πληθωρισμός μαστίζουν την κοινωνία. Την ίδια ώρα, επίσης, ο μηχανισμός και οι τομείς του κράτους κρίνονται αναποτελεσματικοί.

Το στράτευμα από την πλευρά του ανησυχεί για την ανικανότητα που χαρακτηρίζει τις ελληνικές κυβερνήσεις. Μάλιστα, η αναξιοκρατία και η διαπλοκή στους κόλπους του οξύνουν το ήδη τεταμένο κλίμα μεταξύ στρατού και πολιτείας. Στο σπίτι του αξιωματικού Θεόδωρου Πάγκαλου συγκαλείται συνωμοτική ομάδα στρατιωτικών, τον Οκτώβρη του 1908. Αντικείμενα των συζητήσεων που διεξήχθησαν ήταν η προβληματική οικονομική κατάσταση της χώρας και η κλιμακούμενη ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Στην ομάδα αυτή εντάσσονται αργότερα δύο ακόμη ομάδες δυσαρεστημένων αξιωματικών. Έτσι, στις 26 Ιουνίου 1909 ιδρύεται ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος.

Η ρήξη με την κυβέρνηση του Δημητρίου Ράλλη δεν άργησε να επέλθει. Άνθρωποι του Ράλλη μαθαίνουν για τις μυστικές συναντήσεις και διαβιβάζουν τις πληροφορίες τους στα κυβερνητικά κλιμάκια. Οι πληροφορίες για ίδρυση μυστικής στρατιωτικής ομάδας δεν αφήνουν αδιάφορους ξένους διπλωμάτες που δρουν για λογαριασμό των Μεγάλων Δυνάμεων στη χώρα μας. Οι αρχές ασφαλείας προχωρούν σε γενικευμένες συλλήψεις αξιωματικών του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Μια ημέρα πριν το Κίνημα, στις 14 Αυγούστου, ο νεαρός τότε Πάγκαλος απελευθερώνει δύο κρατούμενους αξιωματικούς, τους Ταμπακόπουλο και Σάρρο. Η κατάσταση οδηγείται στα άκρα. Τη νύκτα ο Σύνδεσμος προχωρά στο κίνημα.

Η στάση στο τοπικό στρατόπεδο οργανώθηκε από τον ίδιο τον αρχηγό του Συνδέσμου, Νικόλαο Ζορμπά. Ο Συνταγματάρχης ήταν ήπιος και μετριοπαθής χαρακτήρας. Στόχος του δεν ήταν η επιβολή δικτατορίας, αλλά η επιστροφή της χώρας μας στην ανάπτυξη και η έξοδος από τη διεθνή ανυποληψία. Το κίνημα πέτυχε πλήρως αναγκάζοντας την κυβέρνηση Ράλλη να παραιτηθεί. Στη θέση του Ράλλη ο Βασιλιάς διόρισε τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, ο οποίος διατηρούσε καλές σχέσεις με τους αξιωματικούς. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος αιτήθηκε μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση, την παιδεία και το στράτευμα. Το ίδιο συνέβη και με τα επαγγελματικά σωματεία της Αθήνας, που διαδήλωσαν στις 14 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους.

Σε αυτό το οίκημα πραγματοποιήθηκε η πρώτη σύσκεψη του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Βρίσκεται στην οδό Αγίων Ασωμάτων και Παπαδιαμαντοπούλου

Τα αιτήματα στη συντριπτική τους πλειοψηφία έγιναν ομόφωνα δεκτά από το Κοινοβούλιο, εκτός από εκείνο του Συνδέσμου που αφορούσε την απομάκρυνση των Διαδόχων του Στέμματος (Κωνσταντίνου, Γεωργίου, Νικολάου και Ανδρέα) από το στράτευμα. Τους βασιλόπαιδες διατήρησε στα στρατιωτικά αξιώματα εν συνεχεία και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, εκλεκτός του Συνδέσμου για την ανάληψη της εξουσίας και της Πρωθυπουργίας. Με τον Κρήτα πολιτικό είχαν προηγηθεί του Κινήματος παρασκηνιακές και διερευνητικές διαβουλεύσεις (1908), για να κριθεί τόσο η προθυμία του όσο και η ετοιμότητά του να τεθεί μπροστάρης της νέας Ελλάδας.

Twitter