Το θαυμάσιο ψηφιδωτό της αρχαίας Ολύνθου: Ο Βελλερεφόντης με τον Πήγασο καταδιώκουν την Χίμαιρα

Οι κομμένοι – σαν από μαχαίρι – λόφοι τριγύρω, εμπνέουν με τη πρώτη κιόλας ματιά στον επισκέπτη το δέος του αρχαίου, που μέσα απ’ τη γη αιώνες τώρα, πασχίζει να φανερωθεί και να μιλήσει για τη χρυσή του εποχή.
Βρισκόμαστε στον αρχαιολογικό χώρο της Ολύνθου, της σημαντικότερης πόλης της Χαλκιδικής των κλασικών χρόνων, έναν τόπο κατάφυτο, δροσερό κι εύκολα προσβάσιμο, αφού απέχει μόλις οκτώ χλμ απ’ την πόλη των Ν. Μουδανιών στον δρόμο προς τη Σιθωνία.

Άποψη του αρχαιολογικού χώρου της Ολύνθου

Μυθολογία – Ιστορία
Η αρχαία Όλυνθος τοποθετημένη στο μυχό του Τορωναίου κόλπου, είναι ιστορική συνέχεια αξιόλογου προϊστορικού οικισμού, που χάνεται στα βάθη της Ύστερης Νεολιθικής εποχής. Πήρε το όνομά της από τον Όλυνθο, γιο του βασιλιά της Θράκης Στρυμόνα. Άλλη εκδοχή αναφέρει τον Όλυνθο σαν γιο του Ηρακλή.
Ακμάζει κατά τον 4ο πΧ αιώνα, ενώ ιστορικές μαρτυρίες για τη πόλη υπάρχουν από τον 7ο πΧ αιώνα, όταν – κατά τον Ηρόδοτο – καταλήφθηκε από τους Βοτιείς, λαό της Κεντρικής Μακεδονίας που εκδιώχθηκε απ’ τη περιοχή του από τους Μακεδόνες. Κατά τους Περσικούς πολέμους καταστράφηκε ολοσχερώς και παραδόθηκε στους Χαλκιδείς από τον Πέρση στρατηγό Αρτάβαζο. Μετά τους Περσικούς πολέμους ανοικοδομείται, ιδρύει το 432 πΧ με τη προτροπή του Περδίκα της Μακεδονίας το "Κοινό" των Χαλκιδέων – πολιτική ένωση 32 πόλεων της Χαλκιδικής – και γνωρίζοντας μεγάλη ανάπτυξη, διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στη περιοχή. Αντιδρά στα επεκτατικά σχέδια του Φιλίππου διαλύοντας τη συμμαχία με τους Μακεδόνες, πολιορκείται όμως επί τρία χρόνια, καταλαμβάνεται ύστερα από προδοσία και καταστρέφεται, οριστικά πλέον, το 348 πΧ. Έκτοτε δεν ανοικοδομήθηκε ποτέ, αφού ακόμη και ο Μέγας Αλέξανδρος αρνήθηκε πολλές φορές τις παρακλήσεις του φίλου και συμμαθητή του Ολύνθιου φιλοσόφου Καλλισθένη, που ήταν και ανεψιός του Αριστοτέλη. Αργότερα, το 315 πΧ, ο Κάσσανδρος της Μακεδονίας μετέφερε και εγκατέστησε τους Ολύνθιους που σώθηκαν απ’ τη καταστροφή, στην Κασσάνδρα της Χαλκιδικής .

Ανασκαφές – Ευρήματα
Το 1928 μέχρι το 1938 έγιναν εκτεταμένες ανασκαφές στην αρχαία Όλυνθο, με σημαντικά ευρήματα και συμπεράσματα, που αποτελούν βασικό στοιχείο μελέτης της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Η σημαντικότερη όμως προσφορά, είναι οι πληροφορίες για την πολεοδομική οργάνωση πόλης των κλασικών χρόνων .

Ιπποδάμειο Πολεοδομικό Σύστημα
Η αρχαϊκή πόλη, συνέχεια της προϊστορικής, ήταν κτισμένη στο Νότιο Λόφο. Μετά την καταστροφή απ’ τους Πέρσες, την εποχή της ακμής της, δέχθηκε χιλιάδες εποίκους από τις παραθαλάσσιες περιοχές και γύρω στο 432 πΧ κτίσθηκε η νέα πόλη στο Βόρειο Λόφο. Πολεοδομήθηκε σύμφωνα με το Ιπποδάμειο σύστημα, κατά το οποίο – στην περίπτωση της Ολύνθου – επτά "λεωφόροι " πλάτους επτά μέτρων διασταυρώνονταν με άλλους κάθετους μικρότερους δρόμους πλάτους πέντε μέτρων. Στα πολεοδομικά τετράγωνα που σχηματίσθηκαν, κτίσθηκαν δέκα κατοικίες σε δύο συγκροτήματα των πέντε, χωρισμένα μεταξύ τους από στενή δίοδο ως αποχέτευση, δείγμα υψηλού βιοτικού επιπέδου.

Η πόλη του Βόρειου Λόφου, με την χάραξη του Ιπποδάμειου Συστήματος

Το Ιπποδάμειο Πολεοδομικό Σύστημα

Κατοικία
Τα σπίτια της Ολύνθου ήταν απλά, λειτουργικά και χωρίς υπερβολές, με τη δική του αυλή το καθένα και γύρω χώρους που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της οικογένειας, ενώ δεν έλειπε η διακόσμηση με επιχρίσματα και στα πλουσιότερα με ψηφιδωτά. Τα ψηφιδωτά που ήλθαν στο φως με τις ανασκαφές, είναι τα αρχαιότερα γνωστά ελληνικά, πρόδρομοι των θαυμάσιων ψηφιδωτών του Δίου, των Αιγών και της Πέλλας.

Επιτύμβια στήλη

Μηκύβερνα
Ενώ οι λεωφόροι του Βόρειου Λόφου είχαν κατεύθυνση Β-Ν, στο νότιο άκρο του μερικές απέκλιναν προς ΝΑ, ενδεικτικό της πορείας προς τη Μηκύβερνα, το λιμάνι της Ολύνθου κατά τα τελευταία χρόνια της ακμής της.

Αγορά
Η αγορά με στοά που διέθετε η πόλη, τοποθετείται στον αυχένα μεταξύ των δύο οικισμών, στον ελεύθερο χώρο που υπάρχει.

Η αρχαία Όλυνθος χαρακτηρίζεται από τους αρχαιολόγους ως σπάνια περίπτωση πόλης των κλασικών χρόνων. Τα περισσότερα ευρήματα των ανασκαφών βρίσκονται στα μουσεία του Πολυγύρου και της Θεσσαλονίκης.

- Σκοπός των αφιερωμάτων μας είναι μια πρώτη επαφή - γνωριμία του επισκέπτη της Χαλκιδικής με τη πολιτισμική της κληρονομιά και η δημιουργία ερεθίσματος για επίσκεψη και περιήγηση στους αρχαιολογικούς χώρους. Η παράθεση λεπτομερειών και η παροχή επιστημονικής γνώσης ανήκει στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, το Υπουργείο Πολιτισμού και τα επίσημά τους εγχειρίδια.